Wat is voorwaardelijke invrijheidstelling? 

Wat is voorwaardelijke invrijheidstelling? Voorwaardelijke invrijheidstelling (afkorting v.i.) is een belangrijk onderdeel van het Nederlandse strafrechtssysteem. Het betekent dat veroordeelden onder bepaalde voorwaarden eerder kunnen vrijkomen dan de oorspronkelijk opgelegde gevangenisstraf. Deze regeling is bedoeld om de kans op herhaling van strafbare feiten te verminderen en zo de maatschappelijke veiligheid te vergroten.

Inhoud van voorwaardelijke invrijheidstelling

Voorwaardelijke invrijheidstelling geldt voor gedetineerden met een celstraf van minimaal één jaar. Sinds 1 juli 2021 is de maximale periode van voorwaardelijke invrijheidstelling beperkt tot twee jaar, ongeacht de lengte van de oorspronkelijke straf. Dit is een behoorlijke aanpassing ten opzichte van het vorige systeem, waarbij deze periode kon oplopen tot wel tien jaar.

De belangrijkste aspecten van voorwaardelijke invrijheidstelling zijn:

1. Beslissing wordt door het Openbaar Ministerie genomen: Het OM neemt voor iedere gedetineerde een individuele beslissing of voorwaardelijke invrijheidstelling aan de orde is.
2. Beoordelingscriteria: Bij de beslissing wordt gekeken naar:
   • Het gedrag van de gedetineerde tijdens detentie
   • De risico’s van vrijlating voor de samenleving
   • De belangen van slachtoffers en nabestaanden5
3. Proeftijd: Gedurende de voorwaardelijke invrijheidstelling geldt een proeftijd waarin de betrokken persoon zich aan bepaalde voorwaarden dient te houden.
4. Voorwaarden: De primaire voorwaarde is dat de vrijgelatene geen nieuwe strafbare feiten mag plegen. Daarnaast kunnen bijzondere voorwaarden worden opgelegd, zoals:
   • Reclasseringstoezicht
   • Elektronische controle
   • Het volgen van een zorgprogramma1
5. Toezicht: De reclassering houdt toezicht op de naleving van de voorwaarden en biedt ondersteuning bij re-integratie.

Frequentie en toepassing in Nederland

Exacte cijfers over de frequentie van voorwaardelijke invrijheidstelling in Nederland zijn niet duidelijk. Er zijn wel een aantal punten die opvallen: 

1. Stijgende trend: Er is een toename geconstateerd in de toepassing van bijzondere voorwaarden bij voorwaardelijke invrijheidstelling in de periode van  2012 tot en met 2016. Het percentage steeg van 61% naar ongeveer 70%, met een verdere stijging richting 80% in de jaren daaropvolgend.
2. Wetswijziging 2021: De invoering van de Wet straffen en beschermen op 1 juli 2021 heeft de toepassing van voorwaardelijke invrijheidstelling significant beïnvloed. De maximale voorwaardelijke invrijheidstelling is beperkt tot twee jaar, wat invloed heeft op het aantal en de duur van de gevallen.
3. Individuele beoordeling: Sinds de wetswijziging wordt voor elke gedetineerde individueel beoordeeld of voorwaardelijke invrijheidstelling aan de orde is, wat kan leiden tot een meer gerichte en persoonlijke toepassing.
4. Centrale Voorziening: Het OM heeft een speciaal team, de Centrale Voorziening voorwaardelijke invrijheidstelling (CVv.i.), dat zich voor heel Nederland bezighoudt met voorwaardelijke invrijheidstelling casussen.
   
   
   
   

Impact en maatschappelijke context

De toepassing van voorwaardelijke invrijheidstelling heeft verschillende doelen en effecten:

1. Recidivevermindering: Het primaire doel is het verminderen van de kans op herhaling van strafbare feiten.
2. Geleidelijke re-integratie: V.i. biedt gedetineerden de mogelijkheid om onder begeleiding terug te keren in de samenleving.
3. Maatschappelijke veiligheid: Door voorwaarden en toezicht wordt getracht de veiligheid van de samenleving te waarborgen tijdens de re-integratie van ex-gedetineerden.
4. Gedragsverandering: Het systeem stimuleert gedetineerden om vanaf het begin van hun detentie te werken aan gedragsverbetering en re-integratie.
5. Slachtofferbelangen: Bij de beslissing tot v.i. worden de belangen van slachtoffers en nabestaanden nadrukkelijk meegewogen.

Ondersteuning en nazorg

Bij voorwaardelijke invrijheidstelling spelen verschillende instanties een rol:

1. Reclassering: Houdt toezicht en biedt begeleiding tijdens de proeftijd.
2. Gemeenten: Ontvangen meldingen over terugkerende ex-gedetineerden en bieden ondersteuning bij praktische zaken zoals huisvesting en financiën. Zij ondersteunen de vrijgelatene.
3. Detentie- en Re-integratieplan: Gedetineerden werken vanaf het begin van hun straf aan een plan voor een veilige terugkeer in de samenleving.

Conclusie

Voorwaardelijke invrijheidstelling is een complex onderdeel van het Nederlandse strafrecht. Het systeem is bedacht om de balans te vinden tussen het uitvoeren van straffen, het beschermen van de maatschappij en het bevorderen van succesvolle re-integratie van gedetineerden. De recente wetswijzigingen tonen aan dat het systeem voortdurend wordt geëvalueerd en aangepast om deze doelen zo effectief mogelijk te bereiken. Hoewel exacte cijfers over de frequentie niet beschikbaar zijn, is duidelijk dat v.i. een belangrijk instrument blijft in het Nederlandse strafrechtssysteem, met een toenemende focus op individuele beoordeling en maatwerk in de toepassing ervan.

Benieuwd naar andere strafrechtelijke begrippen? Neem dan hier een kijkje.